We use cookies on this site to enhance your user experience. Do You agree?

Wielka i Mała Rozbieżność widziane przez szkła korporacji: mieszkańcy Europy Środkowo-Wschodniej w Azji w XVII wieku

Zespół:
dr Igor Chabrowski
dr Nguyen Duc Ha
dr Natalia Królikowska–Jedlińska
prof. Satoshi Koyama
dr hab. Tomasz Ochinowski
dr Rafał Szmytka
mgr Adrian Warsiński
mgr Adam Włodarski
prof. Hoang Anh Tuan

Przed kilkudziesięciu laty polski historyk Marian Małowist postawił tezę, że zachodnioeuropejską ekspansję kolonialną doby nowożytnej ułatwiło wcześniejsze podporządkowanie gospodarcze Europy Wschodniej. Dyskusja ta odżyła na początku XXI  wieku, sprowokowana z jednej strony książką Kennetha Pomeranza, szukającego przyczyn, dlaczego Azja w epoce nowożytnej przegrała wyścig gospodarczy z Europą, z drugiej zaś pracami holenderskiego badacza Jana Luitena van Zandena, który odnowił dyskusję nad przyczynami wewnętrznych nierówności w rozwoju nowożytnej Europy. O ile przy tym rozdźwięk pomiędzy Europą i Azją badacze określili „Wielką Rozbieżnością”, rozdźwięk między Zachodem a Wschodem Europy został nazwany „Małą Rozbieżnością”.

Projekt ma na celu porównanie dwóch europejskich sieci, które w XVII w. sięgały od Europy po Wschodnią Azję, mianowicie zakonu jezuickiego i Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej (VOC). Pragniemy przyjrzeć się strukturze i kulturze wewnętrznej obu tych „instytucji korporacyjnych”, zwłaszcza opiniom ich członków na temat tego, czym jest „Azja” i jakimi cechami odznaczają się „Azjaci”. Szczególną uwagę zwrócimy na obecność mieszkańców Europy Środkowo-Wschodniej w łonie obu badanych instytucji, i na stosunek „zachodnich kolegów” – głównie Włochów, Hiszpanów, Portugalczyków, Francuzów i Flamandów w pierwszej, oraz Holendrów i Niemców w drugiej – do ich kolegów ze wschodu. Pragniemy skoncentrować się na czterech następujących kwestiach:

1) Jak przedstawiały się podobieństwa i różnice w zakresie komunikacji wewnętrznej w obu ww. „sieciach”; do jakiego stopnia ewentualne różnice wynikały z innego typu odebranej edukacji, kultury patriarchalnej, wyznania etc.? Czy można wyśledzić różnice w „kulturze korporacyjnej”, które objaśnić by można katolickim charakterem jezuickich sieci misyjnych i protestanckim charakterem VOC?

2) Czy misjonarze i kupcy, zwłaszcza ci, którzy poznali różne części kontynentu azjatyckiego postrzegali „Azję” jako odrębną całość i przypisywali jakieś specyficzne cechy jej mieszkańcom?

3) Jaką rolę odgrywali mieszkańcy Europy Środkowo-Wschodniej w obu globalnych sieciach i czy ich obecność w owych sieciach przyczyniała się do zaostrzenia postrzeganych różnic pomiędzy „Europą/Europejczykami” i „Azją/Azjatami”, czy raczej do ich zatarcia?

4) Jak postrzegali europejskich misjonarzy i kupców mieszkańcy krajów azjatyckich? Czy uznawali w nich reprezentantów odrębnej i homogenicznej cywilizacji, czy też raczej dostrzegali wewnętrzne różnice dzielące przybyszów?

Bezpośrednim efektem projektu będzie monografia zbiorowa, dwie rozprawy doktorskie i seria artykułów, jak również dwie międzynarodowe konferencje naukowe. Członkowie zespołu mają też nadzieję, że ich projekt przyniesie w efekcie zwiększenie zainteresowania w Polsce historią globalną, najszybciej rozwijającą się dziś na świecie dziedziną historiografii, której znaczenie i potencjał są w naszym kraju wciąż niedoceniane.

Projekt uzyskał finansowanie w ramach konkursu „OPUS 14” (nr rej. 2017/27/B/HS3/00151)