Zgoda Sandomierska (Consensus sendomiriensis), projektująca porozumienie protestanckich Kościołów w Rzeczypospolitej, była dokumentem unikatowym w skali europejskiej – a nawet światowej – sygnowanym w momencie, gdy drogi konfesji ewangelickich rozeszły się bezpowrotnie. Dlatego również poza Polską dokument zyskał szybko wyjątkowe znaczenie dla kultur protestanckich wszystkich wyznań. W latach 1586/7 i 1605 Zgoda została wydana drukiem w Rzeszy. W XVII w. była najczęściej cytowanym dokumentem w pracach irenicznych teologów i projektach porozumienia wyznań w Rzeszy, Anglii, Francji i Niderlandach.
Celem projekt jest zbadanie procesów recepcji Zgody sandomierskiej w Europie w epoce nowożytnej. Bazę źródłową badań będą stanowią rękopisy przechowywane w archiwach w Warszawie, Krakowie, Kórniku, Toruniu, oraz w Berlinie, Herrnhut, Pradze, Zurychu i Bethlehem (USA); a także opublikowane zbiory korespondencji teologów protestanckich, wydane drukiem dzieła historiograficzne oraz pisma polemiczne i ireniczne.
Analiza recepcji Zgody rzuci nowe światło na znaczenie siedemnastowiecznego irenizmu oraz rolę polemik konfesyjnych w tworzeniu tożsamości wyznaniowej. Nowe oblicze irenizmu zostanie ukazane poprzez analizę różnych ról Zgody sandomierskiej w dziełach teologów wzywających do porozumienia wyznań. Nawet w pismach teologów ireniczynych recepcja Zgody – wbrew deklaracjom teologów – nosiła bowiem wyraźne cechy wyznaniowe i stanowiła przyczynek do kształtowania kultur konfesyjnych. Wykorzystanie Zgody do partykularnych celów wyznaniowych można określić oksymoronem – jako „konfesyjny irenizm”.
Celem projekt jest zbadanie procesów recepcji Zgody sandomierskiej w Europie w epoce nowożytnej. Bazę źródłową badań będą stanowią rękopisy przechowywane w archiwach w Warszawie, Krakowie, Kórniku, Toruniu, oraz w Berlinie, Herrnhut, Pradze, Zurychu i Bethlehem (USA); a także opublikowane zbiory korespondencji teologów protestanckich, wydane drukiem dzieła historiograficzne oraz pisma polemiczne i ireniczne.
Analiza recepcji Zgody rzuci nowe światło na znaczenie siedemnastowiecznego irenizmu oraz rolę polemik konfesyjnych w tworzeniu tożsamości wyznaniowej. Nowe oblicze irenizmu zostanie ukazane poprzez analizę różnych ról Zgody sandomierskiej w dziełach teologów wzywających do porozumienia wyznań. Nawet w pismach teologów ireniczynych recepcja Zgody – wbrew deklaracjom teologów – nosiła bowiem wyraźne cechy wyznaniowe i stanowiła przyczynek do kształtowania kultur konfesyjnych. Wykorzystanie Zgody do partykularnych celów wyznaniowych można określić oksymoronem – jako „konfesyjny irenizm”.
Grant NCN OPUS-16, nr 2018/31/B/HS3/00351